۲۸ فروردین (۱۶ آوریل) روزي كه تخت جمشيد پايتخت ايران شد

۲۸ فروردین مصادف با ۱۶ آوریل روزی است که تخت جمشید به عنوان پايتخت ايران اعلام شد. به نوشته مورخان یونانی اردشیر یکم که بر جای پدر نشسته و شاه ایران شده بود نیمه آوریل سال ۴۶۵ پيش از ميلاد تصمیم گرفت كه تخت جمشيد پايتخت اول ايران (شاه نشين) باشد.

اردشیر یکم آنزمان در پاسارگاد مستقر بود و بر سرزمینی از دانوب تا سند و از سیردریا تا سودان، مصر و مرز شرقي ليبي امروز حکومت می کرد. محاسبات تقویمی، ۱۶ آوریل آن سال را روز برگزاری مراسم پایتخت شدن تخت جمشید به دست داده است. نوروز سال ۴۶۵ پيش از ميلاد در تخت جمشيد برگزار شده بود، ولي ۲۷ روز پس از نوروز تصمیم شاه وقت به انتقال پایتخت سلطنتی از پاسارگاد به تخت جمشید اعلام شده بود تا به اطلاع مردم برسد. علت اینکه این تصمیم چهار هفته پس از نوروز اتخاذ و اعلام شده بود اهميت روز ملي ايرانيان (نوروز) بود كه نمی بایست تحت الشعاع پايتخت اعلام شدن شهر تازه ساز تخت جمشید قرارمی گرفت.

هخامنشیان در طول دوران حکومت خود شش پایتخت داشته اند که عبارتند از: انشان، هکمتانه، بابل، شوش، پاسارگاد و تخت جمشید. دو پایتخت پاسارگاد و تخت جمشید تازه تاسیس بودند و توسط هخامنشیان بنا شدند که ازین میان پاسارگاد توسط کوروش و تخت جمشید توسط داریوش احداث شدند.

مکانی که کورش بزرگ در پاسارگاد آغاز به ساختن آن کرد ، در مقایسه با قلعه های کوهستانی مادی ، تفاوت داشت، اما از بعد فقدان نظام و جوهره شهری با آنها مشترک بود. پاسارگاد مجموعه ای است از کاخها، عمارات دولتی ، آثار مذهبی ، یک صفه دژ مانند و گور کوروش ، که جدا از یکدیگر در دشت مرغاب واقع‌اند و قسمتهایی از آن نیز به کمک مجاری آبیاری به چمنزار و باغ بدل شده است.

داریوش اول نیز به ایجاد ساختمانهایی در پاسارگاد ادامه داد لیکن اقامتگاه شاهی خود را به ۸۰ کیلومتری جنوب پاسارگاد ، یعنی جلگه حاصلخیزتر و زیبای مرودشت ، منتقل کرد که قبلاً شهر انشان در آنجا رونق یافته بود. گرچه این اقامتگاه شاهی که تخت جمشید یا پرسپولیس نام گرفته دارای طرحی بسیار متمرکزتر است ، اما چندان بی شباهت به طرح پاسارگاد نیست.

کار ساختن ساختن تخت جمشيد، كاخ شاه و تالارهاي پذيرايي تخت جمشید ۵۱ سال طول كشيده بود. سیستم ارتباط و پستخانه ایران ۲۵ قرن چنان مجهز و پیشرفته بود که هر خبری در کمتر از یک هفته به اطلاع همه اتباع امپراتوری می رسید. ساختمان تخت جمشيد كه توسط اسكندر مقدوني شاگرد ارسطو و اهل فلسفه و مدنیّت به آتش كشيده شد از نظر وسعت و هنر معماري و فن مهندسي مهمترين عمارت پيش از ميلاد و نماد تمدن بشر عهد باستان و نشانه عظمت ايران و ايراني است و هويت ملي ما بشمار مي رود. در نگاره‌های تخت‌جمشید هیچ نقشی که نشانگر انجام آیینی مذهبی باشد، وجود ندارد و اصولاً در آن زمان بر روی دین بخصوصی اجبار یا تبلیغ صورت نمی‌گرفته است زیرا تساهل و آزادی مذهبی در دوره هخامنشی معروف و متداول بوده است.